Editörden
Yetkin Düşünce, “Bilgi, Düşünce Özgürlüğü ve Üniversiteler” isimli 7. Sayısıyla karşınızda. yaz sıcaklarının rehaveti artırıcı ve tatil modunun besleyici ortamında, sıcaklığını hiç kaybetmeyen bir konuyu analiz etmeye çabalıyoruz. nazariyatı kadar pratiklerinin de hayatın içinde olduğu ve toplumu külli biçimde etkileyen bir konu.
Bilginin “ne”liği insanlık tarihinde sürekli tartışılagelmiştir. insan gerek kendisi gerek çevresi gerekse içinde seyrüsefer ettiği dünya ve akıbeti konusunda bir merak içinde olmuştur. Böyle bir merakın ana saiki de kendisi ve dünyayı anlamlandırmak üzerine kuruludur temelde. kişinin “eşya” ve “insan” ile sağlıklı ilişki kurabilmesinin yolu da sahih bilgilerden geçmektedir.
Bugün insanlık çok ciddi bir bilgi birikimi elde etmiştir. Öte yandan her türlü bilgiye ulaşım kanalları kolaylaşmış; kolaylaştıkça bilgi-iktidar ve bilgi-toplum arasındaki ilişkilerin mahiyeti de değişmiştir. Dolayısıyla bugün ajandamızın da ana başlıkları olan tüketim toplumu, kapitalizm, kültür endüstrisi vs kavramlar öncelikle bilgi üzerine tartışılmasını gerektirmektedir
Öte yandan, bilgi nicelik olarak arttıkça bilgi-iktidar arasındaki ilişkilerde, küresel iktidarların daha rafine yöntemlere başvuracağını tahmin etmek zor değildir. Dolayısıyla günümüz aydın/entelektüelleri, rafine yöntemleri topluma faş etmek gibi bir görevle kendilerini yükümlü görmelidirler. Rafine yöntemler, bilgiyi insanlığın derunundan çekip çıkarmayı gerektirmektedirler. açıkçası sahih bilgiye ulaşmak için daha derinlerde yüzülmesi gerekmektedir.
Bu durum hem bilginin sürekli tartışılmasını hem de özgür bir şekilde tartışılmasını zorunlu kılmaktadır. Zihinlerde söylenmedik şekilde kalan her bir bilgi ve tartışma, hakikat yolunda insanı sekteye uğratan bir engel olarak yolumuzda durmaya devam etmektedir. Bu bağlamda hiç şüphesiz bilginin önemli oranda üretildiği mekanlar üniversitelerdir. Üniversiteler “okumuş adam yetiştirme” ve “bir meslek edindirme” işlevlerinin çok ötesinde özgür düşüncenin ve tartışmanın mekanları olarak bir toplumda yer etmelidirler. aslında bir ülkenin ufuk ve sınırları, üniversitelerle direkt ilintilidir.
Bu ve benzeri tartışmaların yapıldığı bu sayıya ahmet keleş, Muhammet Özdemir, Esat arslan, ihsan toker ve Şaban ali Düzgün dosya konusundaki yazılarıyla katkıda bulunmuşlardır. Dosya dışı konularda ise, atasoy Müftüoğlu, M. yaşar Soyalan ve kadir canatan’ın tartışmalarını bulacaksınız. Bu yazıların, Müslümanların ve dünyanın farklı bunalım noktalarına değmesi bağlamında ilginizi çekeceğini umuyoruz.
Kültür-Sanat bölümünde birbirinden renkli üç yazı bulacaksınız. Muhammet Çelik, içten anlatımıyla bizimle “Mardin”i paylaşmakta, Mustafa kadir Çelik çoğunlukla bilinmediğini düşündüğüm bir grubu, Moriscolar’ı gündemimize sunmakta, nevin Başaran ise dizi furyalarıyla yaşayan topluma Frankfurt okulu zaviyesinden bir okuma yapmaktadır. Her sayıda olduğu gibi bu sayının da vazgeçilmezlerinden olan söyleşi köşesinde, üniversite konusunda uzman bir isim olan Prof. Dr. Durmuş Günay’ı ağırladık. Günay, tanımından işlevlerine kadar üniversite kavramına tekrar bakılmasına dikkatlerimizi çekmektedir. Biyografi bölümümüzde Mehmet azimli’nin sunumundan ibn Rüşd’ü tekrar hatırlayacaksınız. kitap kritiklerinde Süleyman Gümüş, Pierre Bourdieu’nun “Akademik Aklın Eleştirisi” ve Zehra Öğüt ise cabirî’nin “Arap-İslam Medeniyetinde Entelektüeller” isimli kitapları analiz ettiler. katkılarından dolayı yazarlarımıza teşekkür ediyorum.
Gelecek sayımızın konusu, “islam, Müslümanlar ve islamcılığın iddiaları, önerileri ve pratiklerinin analizi” üzerine olacaktır. Bu sayıda daha çok Müslümanların içinde yaşadığımız dünyaya bir önerilerinin olup olmadığını ve gerçekleştirimlerini kritik etmek istiyoruz. konuyla ilgili katkıları bekliyoruz. Gelecek sayıda buluşmak ümidiyle…
Mustafa TEKİN
Genel Yayın Yönetmeni
Dosya
Hakikatin Mahiyeti Özgürlüğü Gerektirir
Özet
Postmodern dünyanın bilgi üretimleri eşyanın hakikati ile bilgi arasındaki örtüşmeden (hikmet) ziyade, dış dünyanın teorilere uygunluğu üzerinden işlemektedir. Bu ise, eşyanın hakikatini keşfetmeyi değil, eşyayı değiştirmek üzere hareket etmektedir.
...
Mustafa Tekin
Prof. Dr. / İstanbul Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi
Düşünce-Özgürlük ve Üniversitenin Doğası Üzerine
Özet
Düşünce: İnsanın Simgesi
Bilgi: Özgürlüğün Semeresi
Üniversite: Bilginin Yuvası
İnsanı gerçek anlamda insan yapan ise sadece sahip olduğu akıl-zekâ değil aynı zamanda bu aklın özgür olarak düşünebilmesidir. Bu özelliktir ki insanı çıplak olarak geldiği yeryüzünün hâkimi kılmış ve bununla da kalmayıp şimdilerde uzay yolculukları yapabilmekte ve yıldızlararası koloniler kurmaya hazırlanmaktadır. Bütün bunlar ona özgürlüğün ve düşünebilmenin bir armağanıdır.
...
Ahmet Keleş
Prof. Dr./ Dicle Üniversitesi
Düşünce Özgürlüğü, Bilim ve Üniversite Biraraya Gelebilir mi?
Özet
Doğa felsefesi, siyaset felsefesi ve insan üzerine özgür düşünceyi ve bilgiyi geliştirenler çoğunlukla bu müfredat ve hareketlilik olmayıp bunlara aykırı davranan ve dışlanan serbest düşünür ve düşünceler olmuştur. Hümanizm, Rönesans, Reform ve nihayet bilimsel devrim bu şartlarda mümkün olabilmiştir.
...
Muhammet Özdemir
Yrd. Doç. Dr. / İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi
Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi
Cafer-i Sadık’ın Medresetüzzehra’sının Peşinde
Özet
Ben cafer-i Sadık’ın dostuyum. Defalarca meclisinde bulundum ve onunla defalarca ‘allah var mı, yok mu?’ diye tartışma yaptım. cafer her tartışmada beni olgunlukla dinler, sonra tezlerimi çürütürdü. Ben bu sefer ona başka argümanlarla allah’ın yokluğunu savunurdum. Sonra o yine beni çürütürdü ve cafer bu sohbetlerden birinde bile bana öfkelenmedi, kızmadı, hakaret etmedi. Eğer sen de cafer-i Sadık’ın talebesiysen bana karşı bu öfken bu talebeliğe yakışmıyor.”
...
Esat Arslan
Akademik Özgürlük ve Din
Özet
Ortaçağ avrupa’sındaki bazı büyük bilim adamlarının aynı zamanda birer din adamı olduğuna da şaşırmamak gerekir. Özellikle katolikliğin iki önemli tarikatı olan Fransiskenler ve Dominikenler pek çok bilim adamı yetiştirmişlerdi. Örneğin albertus Magnus botanik, zooloji ve astronomiyle de ilgilenen Dominiken bir piskopostu. Deneysel bilimin öncüsü kabul edilen Roger Bacon ise Fransisken bir keşişti.
...
Vejdi Bilgin
Prof. Dr./Uludağ Üniversitesi
Akademinin Din Sorunu, Dinin Akademi Sorunu
Özet
Sanayileşme, şehirleşme, rasyonelleşme, bürokratikleşme ve diğer çağdaş süreçler bilimin tahkimi sonucunu doğururken, diğer yandan eski dinsel bilginin emperyalliğini devirmeye yönelik sekülerleşmeyi meydana getirip beslemiştir. Modern akademi ve dolayısıyla üniversiteler bu yeni kültürel hegemonyanın taşıyıcı ve besleyicileri olmuşlardır.
...
İhsan Toker
Prof. Dr./Ankara Üniversitesi
Ulema/Aydın-Devlet İlişkileri: Hakikatin Araf Zamanları
Özet
Ulema için en büyük risk unsuru “monizm” olmasına rağmen; bütün alternatifleri yutan, onları bir bir yok eden bir tahakküm biçimi olarak monizm/tekçilik, ulema arasındaki iletişimin karakterine dönüşmüştür. Benzer şekilde ulema parçalı hakikati aşma yolu olarak diyalog yerine, hakikati buharlaştırma yolu olan retoriği tercih etmiştir.
...
Şaban Ali Düzgün
Prof. Dr./Ankara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi
Tarihsel Bir Tecrübe Olarak Medreseler
Özet
Arapça öğretimi ile başlayan medrese eğitimi, egemen mezhebe bağlı Fıkıh ve Fıkıh usulü öğretimi üzerine yoğunlaşmıştı. Zira mezunları, imamlık gibi dini hizmetlerin yanında müftülük ve kadılık gibi fıkhi yetkinlik gerektiren görevlere de getirilirdi. Eğitimde, Fıkıh ile beraber akaid ve kelam dersleri de önemli yer tutardı. ancak felsefeye karşı hep mesafeli hatta kimi zaman karşıt bir anlayış hakimdi.
...
Yaşar Sarıkaya
Prof. Dr. / Gießen Üniversitesi
Bilincin Gücü
Özet
Yeni bir tarih başlatmanın, yeni bir kültür ve medeniyet tasavvuru oluşturmanın, her şeyden önce, entelektüel haçlı seferleriyle, Batılı -seküler epistemolojinin mutlakıyetçiliği- diktatörlüğü ile hesaplaşmak, bunların mutlakıyetçiliklerini reddetmek suretiyle mümkün olabileceğini akletmek gerekiyor.
...
Atasoy Müftüoğlu
Dinin Davaya, Davanın Siyasi Harekete Dönüşmesi
Özet
7.yy’dan 21.yy’a Dinin Araçsallaştırılması Üzerine Bir Önsöz Denemesi
Bu yeni paradigmada artık mülk sultana ait değildi, üstelik sultan da gökten inmiyordu. asabiye kavramı da yeni bir şekle bürünmüştü. artık Müslümanlar hangi coğrafyada yaşıyor olursa olsunlar, kendilerini o coğrafyanın bir parçası olarak görüyorlar, o coğrafya üzerinde doğrudan bir hak iddia etmeseler bile mülk ve yönetim konusunda kendilerinin de hak sahibi olduklarını varsayıyorlardı.
...
Mehmet Yaşar Soyalan
Cemaat ve Cemiyet İkileminden Kurtulmak!
Özet
Ümmet Sosyolojisine Giriş
İlk olarak modern toplum, gerçekte geleneksel ilişki biçimlerinin tümden terk edildiği bir yapı mıdır? Bu soruya tam olarak “evet” demek, kolay görünmemektedir. Çünkü geleneksel ilişkiler bir yandan kırsal kesim ve kentin varoş olarak ifade edilen mahallelerinde yaşamaktadır. Diğer taraftan en modern toplumlarda bile dini olan ve olmayan cemaatler, modern insanın sığınakları olarak işlev görmektedir.
...
Kadir Canatan
Prof. Dr./Sabahattin Zaim Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Söyleşi
Prof. Dr. Durmuş Günay / “Üniversitemizin Çekirdek Sorunu, Tefekkür Zaafiyetidir”
Yazının tamamını okumak için :
Özet
Malumat okyanusunun köpüklü dalgaları arasında Hakikati arıyoruz sayın okur!
“Yolda olma”yı dert edinen yetkin Düşünce’nin bilgi ve üniversite ilişkisini tüm boyutlarıyla tartışmaya açtığı bu sayıdaki söyleşi konuğu, akademide ve bürokrasinin çeşitli kademelerinde uzun yıllar görev yapmış; mühendislik ve mekanik alanlarındaki kariyerinin yanı sıra, bilim felsefesi, teknoloji felsefesi ve yükseköğretimle ilgili birçok konferans, makale ve kitap çalışmasına imza atmış, ülkemizin mümtaz isimlerinden Prof. Dr. Durmuş Günay.
...
Fatih Yaman
Kültür Sanat
Teşekkürler Eskimeyen Gökyüzü Yeryüzü İnsan
Özet
Ben bir şehre gittiğimde bazen yalnız başına gezmeyi, kalabalıklar arasında kaybolmayı, yürümeyi ve yoğun indibindili bir minibüsle şehir içinde bir uçtan diğer uca gitmeyi tercih eder, plansız dolaşırım. Burada minibüsçünün para alıp para üstü verirken ve yolcu indirip bindirirken kiminle kürtçe kiminle arapça ya da kiminle türkçe konuşacağını iyi bilmesi ayrı bir tecrübe.
...
Muhammet Çelik
Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Endülüs Kültürü’nün Son Yerli Temsilcileri Moriscolar (1560-1620)
Özet
Moriscolar’ın ispanya’daki kültürel ve ekonomik sürece önemli katkıları olduğundan bulundukları bölgelerde kalmaları gerektiğini söyleyenler olduysa da, ispanyol kraliyetinin içinde kümelenen fanatik katolikler Fransa krallığı ve Fransız sömürge heyetinin baskısıyla birlikte hareket ettiğinden Moriscolar için soykırım ve sürgün kararından vazgeçilmesi hayalden başka bir şey değildi ve cadı avı başlamış oldu böylece.
...
Mustafa Kadir ÇELİK
Türkiye’deki Televizyon Dizilerinde Ana Temalar ve Kültür Endüstrisi
Özet
Adorno’nun dediği gibi, insan bilincinin en savunmasız hali, boş zamanını geçirdiği andır. televizyon boş zaman öldürme pratiği olarak oldukça işlevsel olunca gösterdiği görüntüler ve toplumsal pratiklerin görünmeyen bir etkisi olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
...
Nevin Başaran
Sosyoloji Öğrencisi
Biyografi
İbn Rüşd el-Hafid (1191)
Özet
“Felsefeye karşı çıkan saldırgan zalimler, haksız yere işgal ettikleri kürsüleri korumak için elde edemedikleri ve çok uzağında bulundukları insanî faziletlere sahip olanları aşağılarlar.”
Kindî
İbn Rüşd’ün islam toplumuna etkileri oldukça sınırlı kalırken, Batı’ya etkileri hem çok yönlü olmuş hem de uzun asırlar devam etmiştir. Hatta günümüzde bir kısım bilim ve düşünce adamı, ibn Rüşd’ün fikirlerinin modern bilim ve düşüncenin oluşumunda önemli roller üstlendiğini belirtmektedir. nitekim avrupa Birliği, onu avrupa’nın fikrî mimarlarından biri olarak kabul etmiştir.
...
Mehmet Azimli
Prof. Dr./Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Kitap Kritikleri
Akademik Aklın Eleştirisi / Pierre Bourdieu
Özet
Metis Yayınları
Bourdieu’ya göre psikanaliz gibi beden merkezli söylemler, lector’ün trajedisini ifşa etmek için oldukça işlevseldir. Bu trajedi, gerçekliğin lector/ filozofun teknik diliyle temellük edilmesiyle gizlenir. teknik dilin evrensel bir gerçekliğin sunumu olabilmesi için onun evrensel akıl nosyonuyla sebepsonuç ilişkisi içinde olması gerekir.
...
Süleyman Gümüş
Dr./İstanbul Üniversitesi
Arap-İslam Medeniyetinde Entelektüeller
Yazının tamamını okumak için :
Özet
Mana Yayınları
Entelektüel teriminin mazisinin arap söyleminde çok da eski olmadığı, arap diline “müseqqaf” şeklindeki çevirisinin de anlamı tam olarak yansıtmadığının belirtildiği kitapta, kavramı çözümleme adına yapılması gerekenin onun aslî referansındaki özel anlamının ortaya çıkarılması olduğu vurgulanmaktadır.
...
Zehra Öğüt